obraz: http://www.freepik.com Zaprojektowany przez Kjpargeter / Freepik
Agnieszka Stachura
Aby dobrze zrozumieć genezę tańca ulicznego trzeba przede wszystkim najpierw przyjrzeć się kulturze hiphopowej, gdyż taniec i rytm są jej nierozerwalną częścią.
Wszystko ma swoją historię i tak naprawdę trudno ocenić teraźniejszość czy przewidzieć przyszłość bez zaznajomienia się właśnie z historią. Szczególnie jeśli chodzi o muzykę hiphopową – tygiel, w którym nieustannie ścierają się i mieszają lata niewolnictwa, segregacji rasowej, jazz, blues, funk, Malcolm X itd.; ogromny, dynamicznie rozwijający się kolaż, o którym jedna z ikon hip-hopu raper Busta Rhymes powiedział kiedyś „Każdą muzykę można przekuć w hip-hop, ale hip-hopu już w żadną inną muzykę przekuć się nie da”[1].
Przyjmuje się, że na kulturę hiphopową składają się cztery bazowe elementy: graffiti, breakdance, DJ’ing, MC’ing.
Graffiti oznacza w głównej mierze nielegalną sztukę uliczną, która polega na malowaniu rozmaitych powierzchni sprayem.
Najpopularniejszymi jej formami są tzw. TAGI, czyli po prostu podpisy writerów oraz kilkukolorowe większe kompozycje. Korzenie graffiti wiążą się z początkami hip-hopu, nowojorską dzielnicą Bronks. Z biegiem czasu napisy na murach i pociągach przeniknęły cały świat, mając wpływ na powstanie sztuki znielubionej przez konserwatystów, natomiast uwielbianej przez jednostki otwarte na nieszablonowe trendy. Z czasem uliczna popularność zabronionej sztuki przykuła uwagę twórców reklam, którzy zaczęli korzystać z agresywnych liter i wzorów graffiti w swoich kampaniach. Artystyczne wykorzystanie farby w sprayu doczekało się nawet międzynarodowych imprez (np. Meeting Of Styles), wielu pozycji książkowych oraz specjalistycznych magazynów np. Brain Damage.
Breakdance, „połamany taniec”, wykształcił się w nowojorskiej dzielnicy Bronks. Na tle innych styli wyróżniał się spektakularnością oraz wykorzystaniem niebezpiecznych figur. Zawierał także elementy rywalizacji. Break (skrócona nazwa tańca) wymyślili Afroamerykanie, ale utrwalili jednocześnie doprowadzając do perfekcji Portorykańczycy, dzięki czemu breakdance nie przepadł jako tymczasowa moda. Jego korzenie są związane z kulturą gangów ulicznych – początkowo pojedynki taneczne miały miejsce równolegle z pojedynkami na noże. Taniec ten doczekał się jednak własnych zawodów jak np. Międzynarodowe „Battle of The Year”.
DJ (Didżej) to wieloznaczeniowe pojęcie wskazujące najczęściej na artystę, który przy pomocy zrealizowanych już nagrań tworzy muzykę na żywo. DJ’ing jest jednym z elementów kultury hip-hop obecnym od zarania ruchu, kiedy imprezy na Bronksie grali pionierscy Afrika Bambataa, Grandmaster Flash i Kod DJ Herc. Z początku role didżeja i producenta były równoznaczne, obecnie zdecydowanie różnią się od siebie. Praca didżejów imprezowych sprowadza się do miksowania znanych utworów tanecznych; didżeje radiowi to osoby, które prowadzą audycję i puszczają muzykę w rozgłośniach. Didżejem nazywa się też osobę, która na tzw. mikstape’ach miksuje utwory tzw. blendy
MC (Emce) to fundamentalna postać muzyki hiphopowej MC to skrót od wyrażenia „Master of Ceremony” (mistrz ceremonii) bądź mic controler (kontrolujący mikrofon), zwany również raperem. To wokalista, który w swoich utworach częściej używa rytmicznie mówionego słowa niż śpiewu. Na początku istnienia muzyki hiphopowej emce odgrywał drugoplanową rolę w stosunku do didżeja, ale z biegiem czasu i wzrostu popularności takich jak MC jak Kurtis Blow czy Run D.M.C raperzy rozpoczęli międzynarodowe kariery, stając się najbardziej wyrazistymi wykonawcami hiphopowymi[2].
Powszechnie przyjęto, że początki hip-hopu są związane ze zrealizowaniem w 1974 r. projektu zabudowy południowego Bronksu w Nowym Jorku, kiedy to DJ’e podłączyli aparaturę dźwiękową do sieci zasilającej uliczne latarnie. Tym sposobem nadawali muzykę taneczną dla uczestników prywatek organizowanych w blokach, które zamieszkiwali mniej zamożni lokatorzy.
Eksperymentujący, początkujący disc jockeye do grania używali płyt winylowych, z których miksowania narodziły się fundamenty rapu – nowego gatunku muzycznego. Wzorując się na jamajskich prezenterach, DJ’e podśpiewywali w tle, puszczając miksy muzyki tanecznej, natomiast czarni i latynoscy uczestnicy zabaw doskonalili akrobatyczne tańce w stylu body popping i breakdancing. Obszary opanowane przez lokalnych gangsterów zaczęto znakować graffiti, dając początek „sztuce ulicy”. W zimie przenoszono się do klubów, a rywalizujące grupy formowały system tzw. crews (drużyn, brygad) lub posses (oddziałów), który odpowiadał sieci gangów ulicznych. Najważniejsi czarnoskórzy prezenterzy np. Afrika Bambataa, korzystając ze swoich wpływów i autorytetu w środowisku propagowali dumę rasową czarnych oraz zachęcali młodych ludzi z konkurujących band do zastąpienia przemocy śpiewem – melorecytacją oraz tańcem. Miało to wydźwięk resocjalizacyjny.
Pod koniec lat siedemdziesiątych wpływ hip-hopu zaczął przekraczać granice ghett. W 1982 grupa Run DMC dała początek stylowi B-boy i Flygirl propagując uprawiany przez nastolatków styl ulicy. W połowie lat 80-tych twórcy graffiti prezentowali już swoje prace w popularnych galeriach Manhattanu, a raperzy i tancerze break dance dawali występy na przyjęciach wydawanych przez tzw. „białą elitę”. W tym okresie po raz pierwszy wykonawcy wylansowali charakterystyczny styl – sportowy ubiór, obuwie, czapeczki baseballowe oraz specyficzny sposób bycia.
Od tego czasu zaczęto używać określenia hip-hop od wykrzykiwanego przez tancerzy hip-hop [Be Pop] Don’t Stop! – tytułu utworu Mona Parrisha. Początkowo hip-hop (zarówno w USA jak i w Europie) uważano po prostu za ciekawostkę. Uległo to zmianie w 1986 roku, kiedy biała młodzież masowo kupowała płyty z muzyką czarnych wykonawców. Zaczęto również naśladować ich taniec oraz styl ubierania. Równolegle biali muzycy zabiegali o współpracę z raperami i hiphopowymi wykonawcami[3].
Od czasu powstania kultura hiphopowa, co za tym idzie hip-hop jako taniec, rozprzestrzeniła się na całym świecie. Wpływ jaki hip-hop wywarł szczególnie na młodych ludzi był większy niż jakiegokolwiek innego stylu.
Wybrane style taneczne
Taniec hiphopowy ewaluuje w bardzo szybkim tempie. Inspiracją do utworzenia nowego stylu może być wszystko – postać z kreskówki, bohater gry video, wybrane miejsce, itp. Niejednokrotnie powstają one z połączenia kilku już istniejących stylów. Poniżej przedstawiono charakterystykę wybranych styli tanecznych powszechnie uznawanych za hiphopowe bądź kojarzone z tym stylem tańca.
| Styl | Opis |
| Breakdance | Styl wymagający dobrych predyspozycji fizycznych, kondycji oraz wysokiego poczucia rytmu, ponieważ polega na wykonywaniu ewolucji akrobatycznych, połączonych z rytmicznym tańcem. W ten sposób tworzy się nierozerwalną Break (skrócona nazwa tańca) narodził się w 1968 roku w Bronksie, dzielnicy Nowego Jorku. Ruchy w breakdance dzieli się na cztery podstawowe elementy – toprock, power moves, freeze i footwork. Power moves, czyli figury rotacyjne to najefektowniejsza oraz najtrudniejsza część tego stylu. Ze względu na ich wysoce akrobatyczny charakter wymagają bardzo dużej sprawności fizycznej, a także siły, gibkości, kondycji, poczucia ciała w przestrzeni oraz zaangażowania oraz umiejętności samo asekuracji. Toprock to wstęp do każdego wyjścia na parkiet. Freeze jest to figura statyczna, polegająca na „zastygnięciu” w konkretnej pozycji na kilka sekund. Przejście z toprocka do footworka, kroki pozwalające zachować ciągłość taneczną, to tzw. drop (go down). Footworki w tym stylu najczęściej są wykonywane z pozycji przysiadu podpartego. We wszystkich krokach bardzo istotna jest dynamika oraz płynność ruchu. |
| Old school: Popping, Locking | Mianem old schoolu (stara szkoła) określa się style, które powstały w latach 70’tych XX wieku we Fresko w Californii. Tańczone były zwłaszcza do funku i old school music. „Funk dance styles”, czyli popping i locking powstały oddzielnie od hip-hopu, ale z czasem zostały wchłonięte przez hiphopową kulturę. Popping oparty jest na bardzo szybkim napinaniu mięśni w rytm muzyki co daje szarpany efekt. Ruchy to tzw. popy i mogą być skoncentrowane na różne części ciała (popy rąk, nóg, klatki piersiowej, szyi) tworząc rozmaite kombinacje. Tancerze specjalizujący się w tym stylu nazywani są poperami. Bardzo pokrewnymi, a przez niektórych zaliczanymi do poppingu, stylami są np.: animation, electric boogie, boogaloo, cobra, tutting, robotting, waving. Locking głównie bazuje na bardzo szybkich ruchach rękami (głównie nadgarstkami), które są „zamrażane” w konkretnym punkcie, po to by w tak samo szybki sposób wrócić do wyjściowej pozycji. Ruch ten został przypadkowo stworzony przez Dona Campbella podczas nieumiejętnej próby wykonywania tzw. „Funky Chicken”. Oprócz locków wyróżnia się też takie ruchy jak: leo walk (dwa kroki: pierwszy wyolbrzymiony, drugi podążający za nim slajdem po podłodze), Scoo B Doo stworzony przez Jimmiego Scoo B Doo Fostera, polega na dwóch wykopnięciach połączonych z lockami, Scoo B Doo Walk, Scoobot, Funky guitar imitujący granie na gitarze, pimp walk i pacing. Tancerze uprawiający locking – lockerzy często swoją mimiką ukazują entuzjazm, niejednokrotnie wykorzystują rekwizyty np. czapkę. |
| New style/new school | Powstał w latach 80tych XX w., gdy ludzie zaczęli być powoli zmęczeni podstawową formą hip-hopu, oraz powtarzającymi się schematycznymi krokami. Muzyka stała się bardziej agresywna, beat cięższy i odchodziła coraz bardziej od funku. New style powstał dzięki scaleniu wielu technik tak, by powstało coś nowego, ciekawszego. Słynie z tego, że w przeciwieństwie do B- boyingu gdzie bardzo ważna jest praca przy ziemi, większość kroków tańczone jest w pozycji pionowej. Hip-hop swoją historią sięga do początków lat 60-70 XX wieku. Podstawą są izolacje, szybkie silne nogi, koordynacja oraz najważniejsze – feeling. Obecnie wielu muzyków i artystów R&B oraz hip-hop umieszcza w swoich teledyskach elementy bądź nawet całe choreografie new style’owe. New Style jako nurt, który swoje korzenie ma właśnie w nim zaczął wyodrębniać się już w latach XX wieku. |
| Waackin | Styl tańca wywodzący się z gejowskich, nocnych klubów. Tam, mężczyźni przebrani za kobiety wykonywali kobiece piosenki na scenie. Kreatywne choreografie performerów stały się inspiracją dla innych i w niedługim czasie przeniosły się prosto na parkiety czym zasłużyły na powszechne uznanie innych środowisk przede wszystkim heteroseksualnych. Często jest mylnie uznawany za styl wywodzący się z House’u. Idealną muzyką do waackinu jest Disco ze swoimi mocnymi beatami oraz poruszającym rytmem. We wczesnych latach 70 Lamont Peterson jako pierwszy użył rąk, ramion do charakterystycznych ruchów w rytm szybkich beatów. Kontynuatorami byli: m.in. Mickey Lond, Tyrone Proctor i Blinky, którzy ulepszyli jego technikę. Swego czasu waackin był tańczony zwłaszcza przez afroamerykańskich i latynoskich gejów. Poza błędnym przekonaniem o house’owych korzeniach waackinu pojawiło się także przekonanie, że wywodzi się on z lockingu, ponieważ kilka ruchów wygląda podobnie. I rzeczywiście te dwa style mają wiele wspólnego, ale są to dwa odrębne tańce. Heteroseksualni tancerze łączyli oba te style tworząc Punking. Nowi, nieznający genezy tych styli tancerze, ucząc się nowych ruchów mylnie odbierali Punking’owe figury za waackin. Kolejnym tańcem, który często mylony jest z waackingiem jest Voguing. Różnica polega na tym, że pierwszy z nich tańczy się do Disco, drugi do House’u. Dodatkowo pierwszy z nich stał się popularny na zachodnim wybrzeżu. Drugi – w późnych latach 70 na Wschodnim wybrzeżu. |
| Krump | Styl taneczny, który zrodził się w biednych, południowych rejonach Los Angeles. Wyewoluował z clowningu i uważany jest za tzw. Street dance. Twórcą clowningu był Thomas Johnson zwany Tommy The Clown. Jego taniec był ucieczką od rzeczywistości dla młodych ludzi. Z biegiem czasu jego wychowankowie postanowili stworzyć coś nowego, coś dojrzalszego. Pierwszą ekipę, którą do tej pory uważa się za ojców chrzestnych krumpingu była Cartoonz. Natomiast tacy tancerze jak: Tight Eyez, Mike, Baby C, Stix, Phoolish, Tampico, czyli Lil C tworzą Krump Kings – najlepszą grupę na świecie. KRUMP to skrót od Kingdom Radically Uplifting Mighty Praise (w wolnym tłumaczeniu Królestwo Radykalnie Wyniesionej Wielkiej Modlitwy) który miał wskazać na niemal zbawienny wpływ tego tańca pozwalającego dać ujście negatywnym emocjom. Odpowiednikiem B-boyowych crew w Krumpie są fams lub families. Krumpbeaty oraz Crunk to podstawowe rytmy, do których tańczy się ten styl. Do podstawowych ruchów zalicza się: chest pop (wypchnięcie klatki piersiowej do przodu), arm swings (dynamiczne ruchy rękoma), stomps (kroki stawiane na całą stopę z mocnym akcentem). Istnieją niejako trzy stopnie wtajemniczenia. Pierwszym jest Basic. Tańczy się go improwizując, bez specjalnego przygotowania. Kolejnym etapem jest Buck. Tu nadal większa część tańca opiera się na improwizacji, ale stosuje się już typowe dla krumpu figury. Trzecim, najgłębszym stopniem wtajemniczenia jest AMP. Tu używa się już figur, ale tancerze stają się jedyni w swoim rodzaju wypracowywując swój jedyny i niepowtarzalny styl. Tancerze rywalizują między sobą podczas tzw. Battles, często tańczą też w kole, co nazywamy session. Podczas takiego wspólnego tańca każdy może wejść do środka i pokazać innym co potrafi. Fams zwane też Families gromadzą się wokół swojego guru, najlepszego tancerza zwanego Kingiem. Charakterystycznymi ruchami są też Bobbling czy Jerking. Pierwszy opiera się na poruszaniu się przypominając huśtanie, bujanie się na boki. Drugi natomiast to mocne gwałtowne ruchy wyglądające na szarpanie. Tancerze często kończą swój występ np. upadkiem na ziemię lub innym efektownym ruchem. Mówi się na to Kill Off. |
| Dancehall | Styl tańca jakim jest dancehall jest nierozerwalnie złączony z muzyką o tej samej nazwie. Wszystko zaczęło się na słonecznej Jamajce wraz z pojawieniem się Boba Marleya, a po jego śmierci w 1981 roku, rozpowszechniła się dzięki triumfom Seana Paula. Ten niepozorny artysta wywołał prawdziwy przewrót docierając do ogromnej rzeszy ludzi za pośrednictwem MTV. Za narodziny dancehall uważa się stworzenie riddimu przez Roots Radics w 1979. Aż do połowy lat 80 tańczono i śpiewano do bandów grających „na żywo”. 5 grudnia 1985 powstało „Sleng tong” – pierwszy dancehallowy utwór, który został stworzony za pomocą elektroniki. To spowodowało prawdziwy przewrót. DJ-e sprowadzali i wymieniali między sobą najnowsze zdobycze winylowe, dzięki czemu dancehall wkroczył na klubowe parkiety. Z czasem znakiem rozpoznawczym stały się seksowne kobiety poruszające się w rytm szybkich beatów. Charakterystycznym i podstawowym ruchem dancehallu jest tzw. „shake” – szybki ruch pośladków. Taniec i muzyka stała się oderwaniem od smutnej, szarej rzeczywistości, sposobem na wyładowanie agresji i negatywnych emocji, Winston Blake, jeden z pionierów dancehallu stwierdził, iż taniec jest nierozerwalnie połączony z muzyką i z kulturą Jamajki. Ważnym faktem jest także mający miejsce na Jamajce kult dancehall Queen. Coroczne zawody mają na celu wybranie najlepiej poruszającej się, najpiękniejszej kobiety. Warto wspomnieć także o tematyce utworów, gdyż one również mają wpływ na styl tańca. Na początku teksty były właściwie bez wyraźnego przesłania. Później pojawiło się głoszenie idei bądź przesłania za pomocą muzyki. W 1879 roku powstał utwór „Bathroom sex „, który wpłynął nie tylko na nowy nurt muzyki, ale także tańca. Nurt ten określa się mianem Slackness i nie ma konkretnego tłumaczenia na język polski. Określa śpiewanie tekstów seksistowskich, uprzedmiotowienie kobiety. Za tym idzie także inny, pełen perwersji taniec, który można podziwiać w teledyskach np. wspomnianego wcześniej Seana Paula. |
| House | House to nazwa tańca wcześniej określonego mianem Clubbingu. Nazwę tą nadali Japończycy. Fala tancerzy house’owych ujawniła się po wypalaniu się hip-hopu. DJ-e w klubach zaczęli grać mieszanki różnych rytmów tak by podpasować się pod gusta różnych ludzi. DJ-e chcieli się tylko popisać, traktowali to jak zabawę, ale dla wielu tancerzy nastąpił wtedy przełom. Stare disco z lat 70 łączono z różnego rodzaju latynoskimi, afrykańskimi czy elektronicznymi rytmami. Połączenie natomiast Chicago Jack i Nowojorskiego footworku dało początek wielu podstawowym krokom. House obecnie dzielimy na lafling, stomping, jacking i wiele innych. Ten pierwszy jest najbardziej zakorzeniony w pierwszych krokach i ruchach tanecznych. Zależnie od kraju House tańczony jest nieco inaczej, a i nacisk kładzie się na inne figury. We Francji np. duży wpływ miały naleciałości amerykańskie, ale także afrykańskie czy karaibskie. W Japonii natomiast uczono się house’u z obserwacji i lekcji pobieranych u Amerykanów. Podstawowym ruchem jest jacking. Polega na tzw. baunsowaniu i rytmicznym poruszaniu tułowiem w rytm muzyki. Bez tego wielu znawców uważa ten taniec za ociężały i schematyczny. Charakterystyczne są także footworki. Jak sama nazwa wskazuje są to szybkie, często bardzo skomplikowane ruchy nogami. Brian Green uważany za jednego z najlepszych obecnie tancerzy house’owych i jednego z twórców tudzież innowatorów, stwierdził, że pierwszy raz zobaczył Clubbing (bo taka nazwa wtedy funkcjonowała) w Queens na jednej z imprez u znajomego. Styl, który wtedy podziwiał stopniowo przekształcał się w skating i dziś ma już inną formę niż kiedyś. |
| Lyrical hip-hop | Jest to bardziej płynna i interpretacyjna wersja new stylu i bardzo często tańczona do muzyki wolnej lub r’n’b. Niektórzy choreografowie określają ten styl jako hip-hop z emocjami. Uwagę skupia się tu bardziej na choreografii i wyrazie niż na freestylu. Choreografie natomiast układane są głównie pod słowa piosenki, a ruchy w niej zawarte opowiadają historię ujętą w tekście utworu. Styl ten charakteryzuje przeciągnięte izolacje (głównie klatki piersiowej), wolne, płynne ruchy (takie jak fale) oraz zaczerpnięte z tańca współczesnego obroty. Tancerze z kolei powinni wyglądać jakby dryfowali w muzyce. |
| Gangsta hip-hop | Potocznie zwany „gangsterką”. Jest to styl charakteryzujący się mocnymi ruchami. Tańczy się go z reguły do rapu, rzadko do muzyki r’n’b. Stylizowany jest na groźny styl bycia gangsterów i członków gangów. Bardzo często wykorzystywany jest w teledyskach raperskich. |
| Groove | To styl, w którym bazuje się na tzw. groovie, czyli indywidualnej interpretacji muzyki przez ciało tancerza. O groovie mówi się, że jest to „ruch, który tancerz ma w ciele”. W zależności od rodzaju muzyki groove może nabrać różnego wyrazu. |
| High heels | Jest to mix styli hiphopowych tańczonych w butach na obcasie. Choreografie charakteryzuje seksowny i bardzo kobiecy ruch. |
Źródło: http://en.wikipedia.org; „Place For Dance”, I/2010, http://www.hip-hop.pl, http://pl.wikipedia.org/; opracowanie własne.
Źródła:
1. Beaty, Rytmy, Życie.Leksykon muzyki hip-hop.,Praca zbiorowa pod red. Miszczak R. Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 2005
2. Cooper M., Hip hop files, From Here To Fame Publishing, Germany 2004
3. Pawlak R., Polska kultura hip-hopowa, KAGRA, Poznań 2004
4. „Place For Dance”, I/2010
5. New Style Academy, pod red. Fedor D., Agora, Warszawa 2008
6. http://en.wikipedia.org
7. pl.wikipedia.org/;
8. http://grono.net/kulturahiphop/
[1] Beaty, Rytmy, Życie. Leksykon muzyki, hip-hop, Praca zbiorowa pod red. Miszczak R., Wydawnictwo Kurpisz Poznań 2005, s. 10
[2] Beaty, Rytmy, Życie. Leksykon muzyki, hip-hop, Praca zbiorowa pod red. Miszczak R., Wydawnictwo Kurpisz Poznań 2005
[3] Pawlak R., Polska kultura hip-hopowa, KAGRA, Poznań 2004